Για ποιο λόγο πονούν τα αυτιά μας στο αεροπλάνο;

Απόσπασμα του βιβλίου "Ο πρίγκιπας των νεφών" του συγγραφέα Christophe Galfard:

* * *

Όλα τα μόρια που αποτελούν τον αέρα που αναπνέουμε κινούνται ακατάπαυστα και προσκρούουν συνεχώς πάνω στο δέρμα και στα ρούχα μας, αλλά και σε κάθε άλλο αντικείμενο. Αν μέσα στον αέρα υπήρχε μόνο ένα -απειροελάχιστο και αόρατο- μόριο δεν θα το αισθανόμασταν καθόλου, όμως υπάρχουν πάρα πολλά. Ένας κύβος αέρα με ακμή ενός μέτρου τοποθετημένος σε ένα σημείο στο επίπεδο της θάλασσας, περιέχει περίπου 100.000.000.000.000.000.000 (100 δισεκατομμύρια δισεκατομμυρίων) μόρια που προσκρούουν ανελέητα επάνω μας! Η δύναμη που ασκείται κάθετα στη μονάδα επιφάνειας κάθε σώματος αποκαλείται ατμοσφαιρική πίεση.

Η πίεση αυτή ωστόσο δεν είναι ίδια σε κάθε σημείο του ουρανού, επειδή ο αέρας -όπως και καθετί άλλο που μας περιβάλλει- έλκεται από τη Γη. 

Εξαιτίας αυτού υπάρχουν πολύ περισσότερα μόρια κοντά στο έδαφος παρά στα μέρη που βρίσκονται πιο ψηλά. Ο ίδιος κύβος που αναφέραμε προηγουμένως, σε ύψος 20 χιλιομέτρων από το έδαφος, περιέχει 10 φορές λιγότερα μόρια, γι' αυτό και η ατμοσφαιρική πίεση είναι πολύ μικρότερη. Αυτή η διαφορά πίεσης γίνεται αντιληπτή από τα αυτιά σας! 

Πώς τα καταφέρνει;

Σε κάθε αυτί μας υπάρχει ένας σωλήνας. Μέσα σε αυτόν ο εσωτερικός και ο εξωτερικός ατμοσφαιρικός αέρας χωρίζονται από μία μεμβράνη που ονομάζεται τύμπανο.

Γενικά το τύμπανο αντιλαμβάνεται ακόμα και απειροελάχιστες διαφοροποιήσεις στην ατμοσφαιρική πίεση. Το τύμπανο τότε πάλλεται, οπότε ο εγκέφαλός μας προσλαμβάνει αυτόν τον παλμό ως ήχο. Το τύμπανο είναι απόλυτα συνηθισμένο σε αυτές τις αλλαγές πίεσης και μόνο του ρυθμίζει την ισορροπία του. Όμως η αλλαγή αυτή δε πρέπει να γίνει πολύ γρήγορα. 

Η απογείωση και η προσγείωση ενός αεροπλάνου γίνεται με ρυθμό υπερβολικά γρήγορο για το αυτί μας: η εξωτερική πίεση αλλάζει (μειώνεται κατά την απογείωση και αυξάνεται κατά την προσγείωση) και αυτό προκαλεί πόνο στα αυτιά μας. 

Στο εσωτερικό των αεροπλάνων η καμπίνα έχει ελεγχόμενη και ρυθμισμένη πίεση. Θα μπορούσαμε λοιπόν να πιστέψουμε πως κανονικά δεν θα έπρεπε να νοιώθουμε τίποτα! Αυτό όμως δεν γίνεται, γιατί η πίεση που προβλέπεται στο εσωτερικό του αεροπλάνου, όταν πετά πολύ ψηλά, είναι η πίεση που έχει η ατμόσφαιρα σε υψόμετρο 2.400 μ. και όχι η πίεση που υπάρχει κάτω στο έδαφος. Επειδή μάλιστα η αλλαγή της είναι πολύ γρήγορη, το τύμπανό μας τεντώνεται, γι' αυτό και μας πονάει.

Για να αποκαταστήσουμε την ισορροπία ανάμεσα στο εσωτερικό και το εξωτερικό του τυμπάνου μπορούμε να φυσήξουμε (απαλά) τη μύτη μας κρατώντας τη κλειστή, ή να χασμουρηθούμε.

* * *